به گزارش روابط عمومی دانشکده فناوری‌های نوین پزشکی، نتایج مطالعات متعدد نشان داده است که سلول‌های بنیادی سرطان، به‌واسطه برخورداری از مقاومت ذاتی در برابر درمان، نقش مهمی در گسترش و انتشار سلول‌های سرطانی ایفا می‌کنند.

بنابراین، با توجه به نقش کلیدی این سلول‌ها در ایجاد و پیشرفت سرطان، هدف قرار دادن سلول‌های بنیادی سرطان به‌عنوان یک رویکرد درمانی نوین مطرح و طی دهه‌های اخیر، توسعه واکسن‌هایی با این هدف به یکی از محورهای اصلی پژوهش در علوم پزشکی تبدیل شده است.

این واکسن‌ها با تحریک سیستم ایمنی بیمار، سبب شناسایی بهتر سلول‌های سرطانی توسط سلول‌های ایمنی شده و به این ترتیب در کنترل رشد تومور و کاهش احتمال متاستاز نقش ایفا می‌کنند.

یکی از دانش‌آموختگان دکترای تخصصی پزشکی مولکولی دانشگاه علوم پزشکی ایران، در قالب یک پژوهش، اثر واکسن درمانی مبتنی بر لیزات سلول‌های بنیادی سرطان را بر فرایند تومورزایی در مدل موشی سرطان روده، مورد بررسی قرار داده است.

فریده هاشمی در گفت‌وگو با خبرنگار روابط عمومی دانشکده فناوری‌های نوین پزشکی، عنوان کرد: در این مطالعه، یک رویکرد درمانی به‌منظور هدف‌ قرار دادن سلول‌های بنیادی سرطان روده در مدل حیوانی طراحی و به‌کار گرفته شد و هدف از آن، ارزیابی اثر درمانی واکسن تهیه‌شده از لیزات مشتق از سلول‌های بنیادی سرطان بر مهار رشد تومور بود.

وی با بیان اینکه این پژوهش می‌تواند به‌عنوان یک مطالعه پایه در مسیر شناسایی پروتئین‌های ایمنوژنیک موجود در سلول‌های بنیادی سرطان، مورد استفاده قرار گیرد، افزود: این پروژه بر پایه نتایج امیدبخش حاصل از مطالعه واکسن پروفیلاکتیک در مدل موشی سرطان روده، که در مرکز تحقیقات آسیب‌شناسی و سرطان دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام شده بود، طراحی و اجرا شد.

این متخصص پزشکی مولکولی همچنین اظهار کرد: یافته‌های این تحقیق می‌تواند مسیر را برای شناسایی آنتی‌ژن‌های جدید در انسان هموار سازد و در صورت موفقیت در مراحل پیش‌بالینی و بالینی، زمینه‌ساز توسعه واکسن‌های درمانی مؤثر برای بیماران سرطانی شود.

وی یادآور شد: در سرطان‌هایی مانند پانکراس و ریه، تحقیقات فراوانی در زمینه واکسن‌های مبتنی بر سلول‌های بنیادی سرطان صورت گرفته، اما تاکنون مطالعه‌ای جامع در خصوص توسعه واکسن‌هایی مشابه برای سرطان روده گزارش نشده است. به این ترتیب، این خلأ تحقیقاتی فرصتی منحصر به‌فرد برای پیشبرد پژوهش‌ها در این زمینه نوآورانه ایجاد می‌کند.

سرطان کولورکتال (روده)، با داشتن یکی از بالاترین آمارهای ابتلا و مرگ‌ومیر ناشی از سرطان در سطح جهانی، همچنان یکی از بزرگترین چالش‌ها در زمینه درمان سرطان‌ها به‌شمار می‌آید. با وجود پیشرفت‌های قابل توجه در درمان‌های رایج، متاسفانه موفقیت در مقابله با عود و متاستاز این نوع سرطان، ضعیف بوده است.

هاشمی با اشاره به اینکه پیشرفت‌های حاصل در حوزه ایمنی‌درمانی طی دهه‌های گذشته، موجب بهبود اثربخشی درمان‌های سرطان شده است، افزود: ایمونوتراپی عمدتاً سلول‌های توموری غیر از سلول‌های بنیادی سرطان را هدف قرار می‌دهد؛ در حالی‌که سلول‌های بنیادی سرطان به‌دلیل مقاومت ذاتی، معمولاً پس از درمان‌های مرسوم بقای خود را حفظ کرده و حتی در برخی موارد، نسبت به قبل از درمان غنی‌تر نیز می‌شوند. از این رو، استراتژی‌های درمانی جدید که بتوانند به طور انتخابی این جمعیت سلولی را مورد هدف قرار ‌دهند، ضروری است.

وی در ادامه تصریح کرد: یافته‌های جدید مطالعات، این فرضیه را تقویت می‌کند که سلول‌های بنیادی سرطان، به واسطه ویژگی‌های خودنوزایی و توانایی تمایز، نقش کلیدی در عود تومور، متاستاز و مقاومت نسبت به درمان‌های کنونی ایفا می‌کنند.

این دانش‌آموخته دکترای تخصصی پزشکی مولکولی تأکید کرد: نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که هدف قرار دادن سلول‌های بنیادی سرطان با استفاده از واکسن‌های مبتنی بر لیزات، می‌تواند منجر به تحریک پاسخ‌های ایمنی سلولی و هومورال گردد و به‌عنوان یک استراتژی درمانی مکمل در کنار درمان‌های ضدسرطان متداول مورد استفاده قرار گیرد.

هاشمی در پایان خاطرنشان کرد: واکسن‌ها به‌عنوان یکی از رویکردهای نوین و امیدوارکننده در حوزه در حال گسترش ایمنی‌درمانی سرطان مطرح هستند و طی چهار دهه گذشته، تحت بررسی‌های بالینی گسترده قرار گرفته‌اند، هرچند تاکنون تنها در موارد محدودی موفقیت‌آمیز بوده‌اند.

وی در ادامه افزود: در حال حاضر، حدود ۳۶۰ کارآزمایی بالینی فعال در سراسر جهان در حال بررسی انواع مختلف استراتژی‌های ایمنی‌درمانی برای سرطان هستند و تاکنون نیز هشت واکسن درمانی علیه سرطان موفق به اخذ تأییدیه شده‌اند که از این میان، هفت واکسن برای استفاده تجاری در کشورهایی خارج از ایالات متحده مجوز دریافت کرده‌اند.

گفتنی است، این مطالعه در قالب پروژه پایان نامه دکتر فریده هاشمی؛ دانشجوی دکترای تخصصی پزشکی مولکولی به راهنمایی دکتر زهرا مجد؛ استاد گروه پزشکی مولکولی و دکتر رویا قدس  دانشیار گروه پزشکی مولکولی در  مرکز تحقیقات اسیب شناسی و سرطان و دانشکده فناوری های نوین پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ایران انجام شد.